کد مطلب:3100 شنبه 28 خرداد 1390 آمار بازدید:1237

پاسخ به سؤالات شرعي

شبكه ولايت - احكام

بسم الله الرحمن الرحيم

آقاي وحيد پور
با عرض سلام خدمت شما بينندگان گرامي ، مهمان منازل شما هستيم با برنامه پاسخ به سؤالات شرعي در خدمت شما هستيم و در اين جلسه سؤالاتي را از فقه پزشكي مطرح خواهيم كرد كه مبتلا به و مفيد است و همچنين در خدمت دكتر آذر سينا هستيم .
دكتر آذر سينا
موضوع اين جلسه ناباروري و درمانهاي ناباروري است و همانطور كه اصلاع داريد نياز به اين موضوع زياد است و موضوعي است كه در زندگي وجود دارد و از نگاه قرآن توليد مثل و داشتن فرزند از اهداف ازدواج است كما اينكه در سوره نحل آيه 72 به اين مطلب اشاره شده است كه « وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْواجِكُمْ بَنينَ وَ حَفَدَةً » ما از جنس شما براي شما همسراني بوجود آورديم و آنها براي شما فرزنداني بوجود مي آورند و در سوره كهف آيه 46 ميفرمايد « الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا » مال و فرزند زينت زندگي دنياست و از طرف ديگر در سوره شوري آيه 49 و 50 فرمود « لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَخْلُقُ ما يَشاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ إِناثاً وَ يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ الذُّكُورَ ، أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْراناً وَ إِناثاً وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشاءُ عَقيماً إِنَّهُ عَليمٌ قَديرٌ » به برخي پسر عطا ميكنيم و به برخي دختر ميدهيم و به برخي هر دو را ميدهيم و عده اي صاحب فرزند نخواهد شد .
بطور طبيعي عده اي از ازدواجها بصورت فيزيكي نتيجه فرزندي با خود ندارد و اهداف ديگر ازدواج تأمين ميشود ولي فرزندي نخواهد شد و درباره راهكارهاي مختلفي كه تا الآن بوده است يكي اين بوده كه آستانه تآمل رواني و روحي زوجيني را كه صاحب فرزند نيستند بالا ببريم و اهداف ديگر ازدواج را براي آنها توضيح دهيم و يكي از اهداف متعدد ازدواج است براي آنها قلمداد كنيم و آن اين است كه اگر فرزند دار ميشدند مشكلات داشتن فرزند و مسائل مختلف مربوط به آن را براي آنها مطرح كنيم كه اين خيلي موفق نيست و آستانه رواني افراد از اين طريق خيلي بالا نخواهد رفت و اصلاح نخواهد شد .
راه ديگري كه از قبل بوده و كم و بيش ادامه دارد پذيرش فرزند خواندگي است و چه از راه مشروع يا نامشروع صاحب فرزنداني ميشود كه ممكن است خواسته يا ناخواسته باشد كه قبل از تولد اقدام به سقط جنايي جنين و غير اخلاقي و قانوي ميكنند و يا بچه را رها ميكنند و يا بر اثر حوادث و بلاياي طبيعي بچه هاي بي سرپرستي در دنيا وجود خواهد داشت كه فرزند خواندگي مشكلاتي دارد يكي اينكه از نظر روحي و رواني ممكن است فرزند والدين مجازي را راضي نكند و اينكه فرزند بزرگ شود بدنبال پدر و مادر واقعي اش باشد و مشكلات متعددي را بدنبال داشته باشد .
راه سومي در حوزه پزشكي اخيراً بوجود آمده كه باروري زوجين را از طريق امكانات پزشكي تشكيل دهند و همه ميدانند كه براي ايجاد يك جنين اسپرم از مرد و تخمك از مادر با هم تركيب ميشوند و سلول تخم را بوجود مي آورند و سلول تخم در رحم مادر جاي ميگيرد تا تبديل به يك انسان شود و موضوع بحث ما در اين جلسه اين قسمت از مسأله درمان ناباروري است كه مسأله جديد پزشكي است و اين هم به دو صورت قابل انجام است و يك راه بارور كردن تلقيح داخل رحم است و راه دوم تلقيح خارج رحم است يعني سلول نطفه زن و مرد را در نطفه بيرون از رحم مادر اين را رشد دهند و بعد وارد رحم مادر كنند و اين مقدمه اعلام نياز باروري براي زوجين يا براي خانواده هايي است كه فكر ميكنند اگر فرزند نداشتند دچار كمبود مشكل هستند كه گاهي منجر از هم گسستن خانواده ها ميشوند .
در اين رابطه سؤال اول را مطرح ميكنم كه اگر بنا باشد اينكار باروري كه كاري پزشكي و علمي است و امكان پذير هم هست از نظر شرعي چه احكامي خواهد داشت و سؤال اول اين است كه شرايط لازم براي استفاده از اسپرم و نطفه مردانه اهدايي چيست ؟ حال اعم از اينكه براي همسر خودش باشد يا نطفه مرد بيگانه براي زن بيگانه باشد ؟
آقاي وحيد پور
موضوع خيلي مهم است و البته بينندگان انتظار نداشته باشند كه بسرعت پاسخگو باشيم و موارد باروري خارج از رحم و تركيب خارج از رحم و قرار دادن نطفه در رحم موارد متعددي است و پاسخها هم بايد دقيق و شفاف باشد با توجه به تفاوت نظري كه در ميان فقهاء در اين باره است و من چند نكته را در اين باب اشاره ميكنم .
چند نكته مهم اينجا قابل بحث است : يك نكته اينكه طبيعتاً لقاء مصنوعي يعني باروري مصنوعي يك ملازماتي دارد يعني لازمه اينكار يكسري كارهاي جانبي است كه مستلزم نظر به بدن شايد باشد و يا مستلزم اين باشد كه پزشك تماس مستقيم بدني يا لمس نسبت به بدن زن داشته باشد و ميدانيم كه نگاه مستقيم به بدن زن و يا تماس با بدن زن و حتي مرد كه وقتي اسپرم را ميخواهند از مرد بگيرند ممكن است مرد شخصاً اسپرم را ميگيرد و يا پزشك ميگيرد كه اگر مستلزم به اندام تناسلي مرد باشد حرام است و اين يكي از محدوديتهايي است كه در موضوع تلقيح مصنوعي داريم .
اگر پزشك مرد است و شخص مورد عمل زن است طبيعي است كه لازمه آن نگاه به بدن زن و تماس مستقيم با بدن زدن است و اين هم بايد خيلي شفاف عرض كنم كه حرام است چون تلقيح مصنوعي از نظر فقهاء راه فرار بحساب نمي آيد مگر در برخي از موارد يعني اگر كسي فرزند ندارد فرزند نداشتن جزء بيماري نيست كه بگوئيم كه تلقيح مصنوعي معالجه بيماري باشد و در تلقيح مصنوعي شخص باردار ميشود ولي آن عارضه در او وجود دارد بنابراين معالجه ميست و اضطرار هم نيست و اين مشكل در ميان است مگر اينكه براي خانم پزشك زن باشد كه در آن هم نگاه به اندام تناسلي زن حرام است .
نكته دومي كه مورد بحث است اين است كه در تمام موارد تلقيح مصنوعي نميتوان حكمي واحد از نظر فقهاء داشت زيرا موارد تلقيح مصنوعي كاملاً متفاوت است و مختلف است مثلاً گاهي اسپرم شوهر و تخمك همسر او تركيب ميشود و بصورت نطفه در خارج رحم در مي آيد و بعد به بدن خود زن وارد ميشود و طبيعي است كه اين اسپرم و تخمك هر دو مال زن و شوهر است و اين آسان ترين مورد تلقيح مصنوعي است ولي در مواردي كاملاً متفاوت است و ممكن است كه اسپرم و تخمك از اين زن و شوهر نباشد و اسپرم مرد بيگانه و يا تخمك زن ديگري باشد كه اين را ميخواهند در رحم اين زن قرار بدهند و بنابراين نميتوان براي همه يك حكم كلي داشت و طبيعي است كه براي هر كدام از اين موارد كه از ده مورد بيشتر است بايد حكمي جداگانه داشت و تك تك اين موارد بايد واضح و شفاف شود و بعد از روشن شدن موضوع بايد نظر فقهاء را دانست .
نميتوان گفت كه اصل اين كلاً حرام است چون بايد مشخص شود كه اسپرم چه كسي است ؟ از تخمك چه كسي استفاده شود ؟ موارد مختلف است و بايد هر مورد جداگانه مورد بررسي قرار بگيرد .
سؤال دكتر آذر سينا :
اگر از مردي اسپرم گرفته شود و بصورت داخل رحم يا خارج از رحم براي همسرش انجام شود دو حالت دارد ، آيا اين در زمان حيات زوجيت مصداق دارد و يا اينكه مثلاً اسپرم مرد را منتقل كنند آيا در زمان ممات او ميتوان كه اين اسپرم را به زني كه همسرش بوده است منتقل كنند يا نه ؟ آيا بعد از فوت همسر زوجيت ميتواند ادامه داشته باشد و يا اين منتفي است ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
اينكه در زمان حيات اتفاق مي افتد مردي كه زنده است و در زمان حيات مرد اسپرم را از خود مرد ميگيرند و تخمك را از همسر ميگيرند و هر دو از زن و شوهر است و يا خارج از رحم تخمك را تا مدتي پرورش ميدهند و يا اسپرم و تخمك تركيب شده را فوراً داخل رحم قرار ميدهند كه مراحل رشد را در رحم طي كند و اين خود اصل عمل هيچ موردي ندارد چون اسپرم و تخمك از خود دو طرف است مگر اينكه مقدمات حرام باشد كه اين بحث ديگري است كه توضيح داده ميشود اما اينكه اسپرم شوهر در زمان حيات گرفته شده باشد و منجمد شده باشد و نگهداري شود و بعد از اينكه شوهر از دنيا رفت همسر او بخواهد با تركيب تخمك او با اسپرم شوهري كه از دنيا رفته است فرزندي از او داشته باشد و در اين زمينه كه آيا چينن چيزي جايز است و يا جايز نيست فقهاء در اين زمينه نظر قطعي ندارند و جاي بحث و بررسي دارد ولي بسياري از فقهاء معتقدند كه زوجيت بعد از مرگ تمام ميشود و زوجيت در زمان حيات است كه زن و مرد هر دو زنده هستند و زمانيكه يكي از دو طرف از دنيا رفت ديگر عُلقه و رابطه زن و شوهري از بين خواهد رفت و بر اين اساس او شوهرش نيست كه بخواهد از اسپرم او استفاده كند و بيش از اين نياز به دقت دارد و خيلي ظريف است و نظرات فقهاء در اين زمينه يكسان نيست و فراد و فرود دارد و من فكر نميكنم كه برخي از اين مسائل خيلي نياز به بينندگان باشد و اگر زماني مبتلا شدند و نيازشان بود حتماً بايد فتواي مجتهد خود را جويا شوند و به آن عمل كنند .
سؤال دكتر آذر سينا :
مورد ديگري كه شايد جايز باشد براي جوامعي است كه چند همسري دارند اگر مردي بخواهد اسپرمش را در رحم خانمي كه از خودش بارور نميشود مثلاً خانم دومش مصرف كند و يا تخمك خانم نابارورش را در بگيرد و در رحم خانمي كه ميتواند باردار شود قرار بدهد ، اين جايز است يا خير ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
اگر شفاف تر بخواهم عرض كنم در تعبير عاميانه ميگويند كه مشكل از مرد است و يا مشكل از زن است و در فرضي كه شما فرموديد مشكل از يكي از خانم ها است و در هر صورت مشكل از زن است اگر چه يكي باشد و نياز به تخمك خانمي است كه با اسپرم اين مرد تركيب شود و يا از قبل دو همسر داشته است و يا بعد از اينكه اين مشكل پيش بيايد با خانمي ازدواج ميكند و با او رابطه همسري هم برقرار ميكند و از تخمك همسر جديد استفاده ميشود و با اسپرم مرد تركيب ميشود و اين تركيب شده را داخل رحم خانمي كه نابارور است قرار ميدهند و اين هم اشكال ندارد چرا كه اسپرم و تخمك هر دو به زن و شوهر مربوط است و از نامحرم نيست و ظرفي كه اين جنين ميخواهد در آن رشد پيدا كند رحم صاحب تخمك نيست و رحم همسر ديگر است و از اين جهت اين صورت اشكال ندارد و بايد مراعات شود كه مقدمات حرام نباشد .
سؤال دكتر آذر سينا :
اگر مردي كه يك همسر دارد و همسرش هم بارور نميشود مي تواند از تخمك زن بيگانه استفاده كند و در رحم همسر خودش تلقيح كنند ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
اين از همان مواري است كه مورد اختلاف فقهاء است و برخي از فقهاء اشكال نميكنند ولي برخي ديگر ميفرمايند كه در هر صورت تركيب اسپرم مرد اجنبي با زني كه زوجه و همسر او نيست دچار اشكال است و من به ادلّه فقهي كار ندارم و اين است كه اسپرم و تخمك از زن و شوهر نيست بلكه از بيگانه است و اين تركيب را بسياري از فقهاء اشكال كردند .
سؤال يكي از بينندگان :
شما فرموديد كه با مرگ علقه زوجيت از بين ميرود ، آيا در اين مبنا غسل دادن و كفن كردن همسر توسط همسر ديگر چه صورتي دارد ؟ آيا مشكلي ندارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
تناقضي در كار نيست و زوجيت از بين ميرود ولي طبق ادلّه و رواياتي كه ما داريم اين استثناء شده است و غسل دادن و كفن كردن هيچ اشكالي ندارد و ما دليل داريم كه جايز است كه اگر خانمي از دنيا رفت شوهر ميتواند او را غسل دهد و اگر مردي از دنيا رفت زن ميتواند او را غسل دهد و طبق نظر فقهاء رابطه همسري و زوجيت از بين ميرود و اين استثناء است و همه فقهاء قبول دارند و فتوا دارند اما اينكه بعد از مرگ يكي هنوز هم زن و شوهر هستند مورد اختلاف فقهاء است كه برخي معتقدند رابطه همسري بعد از مرگ وجود ندارد و اين رابطه قطع شده است .
سؤال دكتر آذر سينا :
در رابطه با اسپرم بيگانه كه از ناشناس گرفته شود و براي خانمي كه ميخواهد باردار شود گرفته شود چه حكمي دارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
مثل مورد قبل است و قاعده اين است كه فقهاء و مراجعي كه اين را مورد اشكال قرار ميدهند كه اكثريت هستند نظرشان اين است كه اينكار جائز نيست و قانونش هم اين است كه وقتي ميخواهد اسپرم با تخمك تركيب شود حتماً بايد اسپرم و تخمك كه مال دو همسر باشد و زن و شوهر باشد .
اگر تخمك را از زن بيگانه بگيرند مشكل دارد و اگر اسپرم را از بيگانه بگيرند و از نامحرم بگيرند كه يا ناشناخته است و يا از بانك اسپرم منجمد بگيرند فرقي نميكند و مهم اين است كه اين اسپرم از مردي است كه شوهرِ زن نيست گرفته شده و اين مشكل زاست فقهاء فرمودند كه فرزندي كه بدنيا مي آيد بايد نتيجه لقاحي باشد كه از زن و شوهر است .
سؤال يكي از بينندگان :
مادر اگر بچه دخترش را شير بدهد چه حكمي دارد ؟ اگر دخترش مريض باشد و مادر بچه او را شير بدهد چگونه است ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
فتوايي كه اكثر فقهاء دارند اين است كه مادربزرگِ مادري اگر نوه دختري خود را شير بدهد به شرطي كه بچه اي كه شير ميخورد قبل از دو سال باشد و اينكه مقدار شيري كه مادر بزرگ به او ميدهد بمقداري باشد كه معين و مشخص است و در رساله ها آمده است طبق فتواي اكثر فقهاء با اين شرايط مادر و پدر بچه به هم حرام ابدي خواهند شد و ناچارند كه براي زندگي از هم جدا شوند و برخي هم فتوا دادند كه حرمت ابدي ايجاد نميكند و بهتر است كه هر كس به فتواي مرجع تقليد خود رجوع كند .
سؤال دكتر آذر سينا :
شما فرموديد كه اسپرم و تخمكي كه با هم بيگانه باشند تركيبشان حرام است ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
من عرض كردم كه اين نظر اكثر فقهاء است و برخي از فقهاء هم اين را جايز ميدانند و هر كدام هم براي خود دليلهايي دارند و مهم اين است كسيكه تقليد ميكند اگر بر اساس معيارهاي صحيح شرعي مقلد آقايي شده است بمعناي اين است كه فتواي اين آقا براي او معيار شرعي است كه يا جايز ميداند و فرد ميتوان به آن عمل كند و اشكالي هم ندارد و اين حجت شرعي است و يا جايز نميداند و اين هم حجت شرعي است و نميتواند اينكار را بكند و نميتوانيم بعلت كمبود وقت ادلّه هر دو گروه را بررسي كنيم ولي بصورت خلاصتاً اشاره كردم كه فرزندي كه بدنيا مي آيد بايد متولد از اسپرم و تخمك زن و شوهر باشد نه بيگانه و نامحرم .
سؤال يكي از بينندگان :
آيا در اين صورتي كه شما ميگوئيد استنساخ نميشود ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
نه خير از اين جهت مشكلي ندارد و آن بحث ديگري است كه در جاهاي ديگر كردند و اصلاً در اينجا چنين چيزي پيش نمي آيد .
سؤال دكتر آذر سينا :
در شرايطي كه اسپرم و تخمك اهدايي مجاز باشد و با شرائطي كه فقهاء اجازه دادند باشد ، موضوع محرميت فرزندي كه از اسپرم و يا تخمك اهدايي بوجود مي آيد چگونه است ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
يعني يا بصورت منجمد بوده است و يا بصورت آماده مردي اسپرم را اهداء كرده است ، در اين صورت همه فقهاء ميگويند كه صاحب اسپرم پدر محسوب ميشود چرا كه منشأ وجود اين جنين نطفه و اسپرم است كه اين سبب ميشود كه او پدر محسوب شود ، اما اين اسپرم مال هر كسيكه هست كه يا او را ميشناسند و يا او را نميشناسند در هر صورت اين اسپرم و تخمك تركيب ميشود و در رحمي زني قرار ميگيرد كه شوهر دارد يعني خانمي كه اين جنين در رحمش رشد ميكند و بعد از نه ماه او را بدنيا مي آورد مادر فرزند است و پدرش هم صاحب نطفه است و شوهر اين زن در اينجا چه نقشي دارد كه آيا پدر بچه محسوب ميشود يا نه ؟ پدر كه صاحب اسپرم است و يك بچه كه نميتواند دو پدر داشته باشد ، در اينجا فقهاء بحث كردند كه آيا اين مرد حكم پدر رضاعي را دارد و يا هيچ رابطه اي با فرزند ندارد و اين هم باز ميان فقهاء اختلافي است و نظريه قطعي وجود ندارد برخي ميگويند كه اين حكم پدر رضاعي را دارد و همانطور كه ممكن است يك بچه اي از ديگري شير بخورد و يك پدر رضاعي دارد و يا يك پدر حقيقي داشته باشد كه در اينصورت هم اين بچه ممكن است حكم پدر رضاعي را داشته باشد و برخي هم فرمودند كه شوهر اين خانم هيچ رابطه اي با فرزند ندارد .
سؤال يكي از بينندگان :
ما اهل سنت محرميت بعد از فوت زن و شوهر را به عمل حضرت علي ابن ابيطالب استدلال ميكنيم كه حضرت فاطمه زهرا را غسل دادند كه اگر قطع شده باشد كه حضرت علي عليه السلام خلاف كردند و اگر قطع نشده باشد كه تا آخر هم قطع نميشود ، پس شما چه دليلي داريد كه ميگوئيد قطع ميشود ؟
اگر اسپرم اجنبي را در رحم زني قرار بدهند و باردار شود و بچه بدنيا بيايد اين فرد پدر رضاعي هم نميشود زيرا پدر رضاعي كسي است كه شير براي شوهر باشد ولي در اين صورت كه شير براي شوهر نيست ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
فرمودند كه اميرالمؤمنين عليه السلام بدن مطهر حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها را غسل دادند صحيح است اما اينكه اين دليل بر اين است كه زوجيت باقي است مشخص نيست چون در بحثهاي تخصصي هميشه ميگويند كه اعم دليل بر اخص نيست ، اگر بخواهيم بگوئيم كه زوجيت باقي است بايد دليل داشته باشيم ولي اينكه بگوئيم كه زن و شوهر ميتوانند همديگر را غسل بدهند دليل خاص دارد و در فقه رواياتي در باب غسل ميت داريم كه زن و شوهر ميتوانند همديگر را غسل دهند و همه فقهاء به اين قائلند و در اينجا دو مسئله است كه يكي باقي ماندن رابطه زوجيت است و بحث ديگر جايز بودن غسل همسر بوسيله همسر ديگر است و كاملاً از هم جدا هستند و روايات ما دليل بر اين است كه غسل دادن جايز است اما اينكه علقه زوجيت باقي است بحثي است كه مورد نظر است .
اما نكته ديگر اين است كه من عرض نكردم كه شوهر آن خانم پدر رضاعي است بلكه گفتم همانند اينكه بچه اي دو پدر داشته باشد و يك پدر حقيقي و يك پدر رضاعي ، برخي از فقهاء در اينجا نظر دادند كه پدر حقيقي صاحب نطفه است و شوهر خانم كه بچه را بدنيا مي آورد پدر رضاعي نيست بلكه ميتواند همانند پدر رضاعي باشد نه اينكه پدر رضاعي باشد .
سؤال يكي از بينندگان :
اگر پسر و دختر در زمان طفوليت شير مادر هم را خورده باشند آيا به هم محرم هستند ؟ ميتوانند با هم ازدواج كنند ؟ چه حكمي دارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
قانون رضاء و شير دادن و شير خوردن مشخص است و در رسائل هم به تفصيل آمده است كه خانواده اي كه فرزند را با شرائط شير ميدهند كه بچه اي كه شير ميخورد بايد كمتر از دو سال باشد و مقداري كه شير ميدهد و مقدار و زمان شير خوردن مشخص است و اگر همه اينها رعايت شود بچه عضوي از خانواده شير دهنده است و طبيعي است كه دختري كه از مادر خانواده شير خورده عضو آن خانواده است و با پسرهاي آن خانواده محرم است و فرقي نميكند كه پسر بيايد و از مادر اين خانواده شير بخورد چرا كه اين دختر به او محرم است و ازدواج هم نميتوانند بكنند اما افراد خانواده شير خوار رابطه اي با خانواده شير دهنده ندارند .
سؤال يكي از بينندگان :
اينكه فرموديد كسي اگر فوت كند بعد از غسل همسرش به او نامحرم ميشود پس در اينجا ايرادي ايجاد ميشود كه اگر دختري داشته باشند و مادر زن فوت كند آيا به شوهر نامحرم ميشود ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
خانمي كه شوهرش از دنيا رفته يا شوهري كه زنش را از دست داده است يك بحث اين است كه آيا جنازه اي كه در اينجاست را ميتواند بگويد كه اين همسر من است و يا بايد بگويد همسر من بود و گفته شد كه برخي معتقدند كه اين همسر او بوده و با حادثه مرگ همسري از بين رفت و اين به غسل دادن كه جايز است و ربطي ندارد ولي زوجيت و آثار آن از نظر حقوقي و شرعي منتفي است اما اينكه مادر زن نامحرم است در اينجا كه محرميت از بين نرفته است و اين امري ابدي است و پدر شوهر هم محرميتش ابدي است و از بين نميرود .
سؤال يكي از بينندگان :
در مورد جواب سلام سؤال دارم كه آيا بايد در بين نماز هم بايد به فرد فهمانده شود ؟ با توجه به اينكه جواب سلام واجب است ؟ آيا بايد فهمانده شود و يا همينكه ما پاسخ بدهيم اگر چه او نفهمد اشكالي ندارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
جواب سلام را بايد فهماند و اصطلاحاً در فقه و احكام شرعي اسماع بمعناي شنواندن ميگويند و اينكه ما ميخواهيم بفهمانيم كه نبايد فرياد بزنيم چنانچه براي ناشنوا بايد جواب به او فهمانده شود ولي كسيكه شنوا است و گوش سالم دارد بايد بگونه اي بگوئيم كه بشنود و گاهي است كه امكان نيست جواب داده شود و بايد پاسخ داده شود و نميتوان هم فرياد زد بايد جواب او داده شود اگر چه نشوند .
سؤال يكي از بينندگان :
در روستايي زلزله شده است و روستا بطور كلي خراب شده است و روستاي جديد را با چند كيلومتر فاصله دوباره ساختند و در روستاي قديم مسجد بوده است كه تمام وسائل را داشته است ، آيا ميتوانند در مسجد جديد از وسائل مسجد قديمي استفاده كنند ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
بله ميشود استفاده كرد چون راهي ديگري نداريم و يا بايد آنها را در جايي انبار كنند كه كم كم خراب ميشود و يا آنها را بفروشيم كه اموال وقفي قابل فروش نيستند و يا بايد در مسجد جديد از آنها استفاده كرد و اين بهترين راه است .
سؤال دكتر آذر سينا :
اگر كسي براي اهداء اسپرم و يا اهداء تخمك و يا اجاره دادن رحمش درخواست پول بكند از نظر مراجعي كه جواز به اينكار دادند چه حكمي دارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
بايد بر اساس اين دو فتوا بحث كنيم ، يكي بر اساس فتواي كسانيكه كار را جايز نميدانند كه اگر كار جايز نباشد در برابر كار غير جايز گرفتن أجرت حلال نيست اما بر فتواي كساني كه عمل را جايز ميدانند گرفتن پول و اجرت درست است زيرا قانوني در شرع داريم كه هر كاريكه از نظر عرفي داراي ارزش مالي است يعني عقلاء در برابر اينكار پول ميدهند و كار مشروع و حلال باشد گرفتن اجرت جايز است بنابراين طلب پول براي اجاره كردن رحم براي رشد جنين از ديگري طبق فقهائي كه جايز ميدانند صحيح است .
اما اينكه اسپرم و تخمك را مرد و يا زني بفروشند اين مورد بحث است حتي بنابر اينكه اين عمل جايز باشد آيا اسپرم و تخمك ماليت دارد يا ندارد ؟ مورد بحث است و ممكن است كسي اين عمل را جايز بداند ولي براي اسپرم ماليت قائل نباشد و بگويد كه اسپرم ارزش فروش ندارد و خريد و فروش نميشود .
اما اينكه رضايت طرفين را بگيرند يعني كسيكه تخمك را ميدهد و كسي كه تخمك را ميگرد با هم مصالحه كنند و پولي را بعنوان اينكه هم را راضي كنند پرداخت كنند اشكالي ندارد ولي نه بعنوان خريد و فروش .
سؤال يكي از بينندگان :
وقتي كه ما به زيارتگاها ميرويم و سلام ميكنيم و جواب را نميشنويم چگونه است ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
امام كه به حسب ظاهر جسمش در برابر ما نيست كه بتوانيم جواب را بشنويم و امام مرده و زنده ندارد و قطعاً جواب ما را ميدهند و اينكه جواب ايشان را نميشنويم نقص از ماست كه بافت وجودي ما در اين عالم ماده و طبيعي بگونه اي است كه اينگونه نكات دقيق و ظريف را نميتوانيم درك كنيم و قابليت وجودي ما توانائي چنين كاري را ندارد .
احكامي كه ما ميگوئيم مخصوص انسانهائي است كه در عالم طبيعت هستند و جواب سلامي كه امام ميدهد چون در عالم بزرخ است ما استعداد شنيدن آن را نداريم .
سؤال دكتر آذر سينا :
اگر فرزنداني از نطفه اهدائي باشند نظر مراجع عظام درباره قوانين ارث چيست ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
مسأله ارث مبتني بر اين است كه ما پدر و مادر را معين كنيم و بتوانيم به اين نتيجه برسيم كه پدر و مادر اين بچه روشن و مشخص شود .
يا مادر بايد مشخص شود كه آيا مادر به زني گفته ميشود كه اين بچه را ميزايد و يا مادر صاحب تخمك است كه نتوانسته در رحم خود نگه دارد ولي تخمكش سالم است و در رحم اجاره اي تخمك او را قرار ميدهند و ديگري او را بدنيا مي آورد ، بايد در ابتدا از نظر فقهي و حقوقي مشخص شود كه كدام مادر است و پدر كدام است و بعداً بحث توارث مشخص ميشود .
سؤال يكي از بينندگان :
درباره عوض كردن مرجع تقليد در مسائلي كه بين علماء اختلافي است ، براي اينكه كار ما راه بيافتد و براي ما راحت تر باشد و گناه هم نباشد ، آيا ميتوانيم مرجع را عوض كنيم ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
ملاك تقليد سختي يا آساني فتوا نيست بلكه معيار تقليد همان است كه در رساله آمده كه در ابتدا تحقيق كنيم و اعلم را پيدا كنيم و او را مرجع خود قرار دهيم كه اگر اين اعلم بگويد حكمي جايز است اين بايد براي ما حجت باشد و اگر بگويند جايز نيست براي ما حجت است و مهم اين است كه اعلم انتخاب شود .
در مرحله اگر شما بگوئيد كه اعلم قابل شناخت و تشخيص نيست بايد بسراغ كسي برويد كه احتمال اعلميت در او ميدهيد و احتمال ميدهيد كه نسبت به بقيه بهتر باشد .
اگر در اين مرحله دوم هم به نتيجه نرسيديد يعني تحقيق كرديد و از افراد خبره وارد پرسيديد ولي نتوانستيد كسي را كه احتمال اعلميت دارد بشناسيد پس در اين صورت تمام مراجع براي شما در يك سطح ميشوند و شما اختيار داريد كه از هر كدام كه خواستيد تقليد كنيد ولي اگر از يكي تقليد كرديد و الآن ميخواهيد بخاطر اينكه كارتان آسان شود از او برگرديد فرمودند عدول و بازگشت از مرجع تقليد مساوي به مرجع تقليد مساوي ديگر خلاف احتياط است .
سؤال دكتر آذر سينا :
آيا امكان استفاده از تخمك اهدايي مادر با توجه به اينكه محرم شوهر است وجود دارد ؟ يعني يك مرد آيا ميتواند از تخمك مادرش براي تلقيح همسرش استفاده كند ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
مراجعي كه جايز نميدانند قوانين شفافي دارند كه فقط بايد اسپرم و تخمك از زن و شوهر باشد و از زني كه همسر او نيست نميتواند تخمك بگيرد چه غريبه باشد و يا چه مادر و يا خواهر مادر باشد و مراجعي كه ميگويند كه جايز است اين را هم جايز ميدانند .
سؤال دكتر آذر سينا :
از جفت كه بعد از زايمان جدا ميشود و ديگر به پدر و مادر تعلقي ندارد و كسي سراغش را نميگيرند ، حال آيا امكان استفاده از جفت جهت تهيه اقلام دارويي بدون مجوز از مادر وجود دارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
اگر از جفت در حوزه پزشكي هم استفاده نشود جزء چيزهايي است كه در قديم دور ريخته ميشد و امروزه است كه به اين نتيجه رسيدند كه ميتوانند از آن استفاده هاي مفيدي شود و لذا چيزي نيست كه ماليت داشته باشد و بخواهيم در برابر آن پولي پرداخت كنيم و يا رضايت بگيريم و پدر و مادر مالك نيستند و عضو زائدي محسوب ميشود .
سؤال دكتر آذر سينا :
جفت حاوي سلولهاي بنيادي است و زوجين وقتي كه صاحب فرزند ميشوند جفت را براي سلامت نوزاد حداقل براي بيست سال آينده نوزاد نگه داري ميكنند ، اگر جفتي را ذخيره سازي كردند آيا ميتوانند روي آن براي تحقيقات ديگر و يا مورد ثالثي استفاده كنند بدون اينكه پدر و مادر خبر داشته باشند و يا نياز به اجازه ندارد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
خير نياز به اجازه ندارد چرا كه اين چيزي دور ريختني بوده كه امروزه استفاده هاي بسيار خوبي از آن ميشود .
سؤال دكتر آذر سينا :
در ارتباط با بستن لوله هاي باروري چه براي خانم و يا آقا چه صورتي دارد ؟ جايز است يا نيست ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
جلوگيري از بارداري يعني خانم و آقايي از ابزاري استفاده كنند تا بارداري صورت نگيرد و يا اين خانم لوله هاي رحم را ببندد و يا آقاي براي مدت محدودي و يا براي هميشه كاري كند كه داراي فرزند نشود و اين بحث مفصل است كه بايد ديد تك تك راههاي جلوگيري از بارداري چسيت كه اينگونه كه من قبلاً بررسي كردم راههاي مختلفي دارد و ما بايد راههاي جداگانه را بررسي كنيم كه آيا بستن لوله هاي زن و يا مرد منجر به عقيم شدن خواهد شد و اين بحث مفصلي است كه اگر عقيم شوند فقهاء فرمودند حرام است و مرد و زن نميتوانند خود را از فرزند دار شدن محروم كند ولي اما اگر پزشكان واقعاً گفتند كه اين براي مدت محدود است و اطمينان حاصل شود و بعد از آن مدت ميتواند لوله باز شود تا داراي فرزند شود اين عقيم نشده است و اين بحث آسان تر است و حرمت و ممنوعيت را بايد مورد بررسي قرار دهيم .
خانمي كه لوله هايش را بسته است كه دغدغه عقيم شدن در اين راه با اين عمل وجود دارد كه اگر عقيم شدن باشد در مرد يا زن جايز نيست ولي اگر عقيم نميشود در برخي از موارد گفتند كه موقتاً جايز است بشرط اينكه مقدمات حرام نداشته باشد كه دكتر همجنس بدون نگاه و نظر به اندام تناسلي امكان پذير است و بدون تماس مستقيم با عورت فرد اين امر مانع ندارد .
سؤال دكتر آذر سينا :
بر فرض جواز بستن لوله ها اگر فرد خودش راضي باشد كه لوله اش را ببندد اما همسرش راضي نباشد آيا رضايت همسر شرط است يا نه ؟ بر فرض كه عقيم شدن هم در كار نباشد ؟
پاسخ آقاي وحيد پور :
اگر عقيم نشوند رضايت ملاك نيست و جايز است و هم درباره زن و مرد صدق ميكند كه رضايت زن و مرد در اين زمينه شرط نيست .
به لحاظ حقوقي در عمل هايي كه زن انجام ميدهد رضايت شوهر هم گرفته ميشود ولي در شرع اينگونه نيست و حقوقي كه در شرع مقدس برعهده زن گذاشته شده مشخص است مثلاً خروج از منزل بايد با هماهنگي و اطلاع و رضايت شوهر بايد باشد اما اينكه زن بخواهد عمل جراحي انجام دهد چون تصرف در بدن خودش است رضايت شوهر شرط نيست ، جلب رضايت شوهر در برخي موارد است كه در شرع آمده است و اين امر كليّت ندارد .
ما چون در محدود مباحث احكام ميگوئيم اين را عنوان كرديم وگرنه از نظر مباحث اخلاقي زن و شوهري كه با هم زندگي ميكنند و زير يك سقف هستند طبعاً اجازه ميگيرند و از نظر اخلاقي شايسته نيست كه بدون رضايت شوهر باشد اما از نظر فقهي كه شوهر اطلاع نداشته باشد ، زن جرم و گناه و معصيتي مرتكب نشده است .